Ngày 25/6/2025, Hội đồng nhân dân tỉnh Đồng Nai chính thức thông qua Nghị quyết số 04/2025/NQ-HĐND về phân cấp nguồn thu và tỷ lệ phần trăm (%) phân chia các khoản thu giữa các cấp ngân sách trên địa bàn tỉnh. Nghị quyết không chỉ thay thế hai nghị quyết trước đó (Nghị quyết số 24/2022/NQ-HĐND ngày 10/12/2022 và Nghị quyết số 01/2025/NQ-HĐND ngày 10/6/2025), mà còn đánh dấu một cột mốc quan trọng trong tiến trình thực hiện chính quyền địa phương hai cấp sau sáp nhập Đồng Nai – Bình Phước.
Bước chuyển lớn từ sáp nhập đến cơ chế tài chính mới:
Sau khi Quốc hội ban hành Nghị quyết 202/2025/QH15, hợp nhất toàn bộ địa giới hành chính và dân số hai tỉnh Đồng Nai và Bình Phước thành một đơn vị hành chính mới mang tên Đồng Nai, việc sớm ban hành một Nghị quyết tài chính mới là hết sức cấp thiết. Đây là nền tảng pháp lý quan trọng để điều hành ngân sách địa phương từ ngày 01/01/2025 – thời điểm mô hình chính quyền hai cấp bắt đầu chuyển động.
Không còn cấp huyện, mô hình ngân sách mới đặt ra yêu cầu phân cấp rõ ràng, linh hoạt nhưng vẫn giữ được nguyên tắc thống nhất, minh bạch và hiệu quả. Nghị quyết 04/2025/NQ-HĐND ra đời trong bối cảnh này là nhằm tạo cơ sở pháp lý không để khoảng trống trong điều hành, đồng thời mở ra khả năng điều hành ngân sách chủ động hơn từ cấp xã đến cấp tỉnh.
Tỷ lệ điều tiết mới – Thêm quyền lực, thêm trách nhiệm:
Một trong những điểm nhấn quan trọng của Nghị quyết là việc tăng tỷ lệ điều tiết ngân sách địa phương từ 50% lên 59% – một con số thể hiện sự thay đổi đáng kể về quyền tài chính của địa phương. Trong bối cảnh sáp nhập, đây là yếu tố giúp tỉnh có đủ dư địa tài chính để đầu tư phát triển, đồng thời hỗ trợ tái cấu trúc bộ máy, hạ tầng hành chính theo mô hình mới.
Nghị quyết quy định các nhóm khoản thu và tỷ lệ phân chia. Đáng chú ý:
- Ngân sách cấp tỉnh hưởng 100% từ các khoản như: tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, cổ tức doanh nghiệp nhà nước, thuế tài nguyên, thu từ xổ số kiến thiết…
- Ngân sách cấp xã được trao quyền hưởng toàn bộ các khoản: thu từ quỹ đất công ích, hoa lợi công sản, lệ phí môn bài, và đặc biệt là các khoản thu mà xã trực tiếp thu như thuế sử dụng đất phi nông nghiệp (khi xã tự thu).
- Các khoản thu hỗn hợp như lệ phí trước bạ nhà đất sẽ được chia 50/50 giữa tỉnh và xã.
- Cách phân cấp này tạo ra một cơ chế tài chính phân tầng linh hoạt: tỉnh giữ vai trò cân đối lớn, đảm bảo đầu tư công và an sinh xã hội, trong khi xã được giao quyền sát thực tiễn, quản lý hiệu quả nguồn thu tại chỗ.
Minh bạch, thống nhất – yêu cầu sống còn trong vận hành:
Với một tỉnh mới có diện tích gần 12.740 km², dân số hơn 4,5 triệu người, điều hành ngân sách không thể theo kiểu “trên ban – dưới làm". Do đó, Nghị quyết nhấn mạnh đến các nguyên tắc:
- Tự chủ trong chi – phân cấp theo năng lực quản lý;
- Giữ vai trò điều phối của cấp tỉnh để đảm bảo công bằng ngân sách;
- Giám sát chặt chẽ của HĐND và các tổ chức chính trị – xã hội nhằm bảo đảm công khai, minh bạch trong thực thi.
- UBND tỉnh cũng đã được giao nhiệm vụ tổ chức triển khai ngay từ ngày 01/01/2025, đồng thời tổng hợp nội dung để trình lại HĐND tỉnh Đồng Nai sau sáp nhập, nhằm đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp và thống nhất với quy định mới từ trung ương.
Do đó, Nghị quyết 04/2025/NQ-HĐND không đơn thuần là một quyết định kỹ thuật tài chính, mà là bản thiết kế ban đầu cho mô hình ngân sách địa phương hai cấp trong điều kiện địa giới hành chính mở rộng. Việc phân cấp nguồn thu rõ ràng, khoa học và bám sát thực tiễn là chìa khóa để Đồng Nai sau sáp nhập có thể vận hành hiệu quả, tăng trưởng bền vững trong hành chính mới.
Trần Thế Sơn (Phòng Ngân sách nhà nước)